Η ΣΥΡΙΑ, Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ

 

Εάν στη δεύτερη εποχή της παγκοσμιοποίησης, η οποία πλήττεται επί πλέον από την κρίση υπερχρέωσης της Δύσης, προστεθεί μία δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, ενδεχομένως από το σχεδιαζόμενο πόλεμο στη Συρία, έχουμε την άποψη ότι θα τελειώσει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως η πρώτη – απότομα, ξαφνικά, απρόβλεπτα, με έναν 3^ο Παγκόσμιο Πόλεμο.   

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εποχή της πρώτης παγκοσμιοποίησης (τέλη του 19^ου αιώνα) τελείωσε ξαφνικά, απότομα και απρόβλεπτα, με το ξέσπασμα του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Λίγες ημέρες πριν, τα χρηματιστήρια λειτουργούσαν απρόσκοπτα – σταματώντας εντελώς τις συναλλαγές, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα.

Μετά τον πόλεμο ακολούθησε η χρεοκοπία της Γερμανίας, η Μεγάλη Ύφεση, η άνοδος του ναζισμού, ο 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος κοκ. – με το ξεκίνημα της περιόδου της δεύτερης παγκοσμιοποίησης να τοποθετείται στη δεκαετία του 1970, όπου εγκαταλείφθηκε από τις Η.Π.Α. ο κανόνας του χρυσού, ενώ καταργήθηκαν σταδιακά οι έλεγχοι, καθώς επίσης οι «ρυθμίσεις» των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Η πρώτη μεγάλη κρίση της δεύτερης αυτής εποχής ήταν η πετρελαϊκή του

1973, η οποία κατέληξε στο κραχ του 1987 – όπου, μεταξύ άλλων, κατέρρευσαν οι τιμές στα διεθνή χρηματιστήρια. Η κρίση αυτή μπόρεσε τελικά να ελεγχθεί, επειδή το παγκόσμιο συνολικό χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό (ανάλυση), ήταν ακόμη σε φυσιολογικά επίπεδα – μίας τάξης μεγέθους του 180% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Ακολούθησαν πολλές άλλες «καπιταλιστικές κρίσεις», οι οποίες οφείλονταν κυρίως στην άναρχη, ασύμμετρη παγκοσμιοποίηση – στη ανεξέλεγκτη σύνδεση δηλαδή όλων των οικονομιών του πλανήτη μεταξύ τους, κυρίως μέσω του αχόρταγου, παρανοϊκού «χρηματοπιστωτικού κτήνους», καθώς επίσης των πολυεθνικών επιχειρήσεων.

Προηγήθηκαν οι χώρες της Ν. Αμερικής, ακολούθησαν οι Ασιατικές (ενδιάμεσα είχαμε την τραπεζική κρίση στη Σκανδιναβία, κατέρρευσε ο κομμουνισμός, ενώ «άνοιξαν τα σύνορα» της Α. Ευρώπης και της Κίνας), το Μεξικό, η Ρωσία κλπ., μέχρι τη στιγμή που ξέσπασε η μεγαλύτερη κρίση όλων – η κρίση υπερχρέωσης του 2008, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, δυστυχώς κλιμακούμενη.

Η κρίση αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταπολεμηθεί – αφού τα χρέη της Δύσης είναι πλέον εκτός ελέγχου, έχοντας ξεπεράσει το 320% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Εάν λοιπόν σε αυτήν προστεθεί μία δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, ενδεχομένως από το σχεδιαζόμενο πόλεμο στη Συρία, έχουμε την άποψη ότι, η δεύτερη εποχή της παγκοσμιοποίησης θα τελειώσει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως η πρώτη – απότομα, ξαφνικά, απρόβλεπτα, με έναν 3^ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

-

Ανάλυση

Η σύγκριση με το συντονισμένο εκ μέρους των Αράβων «μποϋκοτάζ» του 1973/80, το οποίο προκάλεσε την πετρελαϊκή κρίση τότε (αύξηση της τιμής του βαρελιού πετρελαίου από τα 3 $ στα 5 $ και στη συνέχεια στα 12 $ – περί το 400% δηλαδή) δεν είναι σωστή – αν και στην πρώτη εποχή της παγκοσμιοποίησης είχαμε μία ανάλογη εξέλιξη (με την αύξηση τότε της τιμής, καθώς επίσης της κατανάλωσης του πετρελαίου).

Η σημερινή κατάσταση δεν συγκρίνεται με το 1973, επειδή οι χώρες της Μέσης Ανατολής δεν στηρίζουν το καθεστώς της Συρίας συλλογικά – ενώ η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον πλανήτη, είναι με την πλευρά της Δύσης. Εν τούτοις, η τιμή του πετρελαίου παραμένει πολύ υψηλή – όχι μόνο λόγω της Συρίας. Ειδικότερα τα εξής:

(α)  Η παγκόσμια ζήτηση είναι μεγαλύτερη, από την προσφορά – αφού η βιομηχανική παραγωγή στις Η.Π.Α. και στην Κίνα συνεχίζει να αυξάνεται, ενώ η Ευρώπη δεν έχει βυθιστεί ακόμη στην ύφεση. Επομένως, η ζήτηση πετρελαίου θα συνεχίσει να κλιμακώνεται στους μήνες που θα ακολουθήσουν - ενώ παρουσιάζονται προβλήματα στην παραγωγή, σε αρκετές χώρες (Νιγηρία, Βόρεια Θάλασσα κλπ.).

(β)  Στη Μέση Ανατολή, η οποία έχει σχεδόν το 50% των παγκοσμίων αποθεμάτων (διάγραμμα Ι), υπάρχουν ήδη πολλές εστίες πολέμου – με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η παραγωγή σε αρκετές χώρες. Εκτός αυτού, οι εξαγωγές του Ιράν είναι περιορισμένες, λόγω του εμπάργκο που επιβλήθηκε από τη Δύση – ενώ οι «υποδομές» μεταφοράς και παραγωγής πετρελαίου στο Ιράκ δέχονται συνεχώς επιθέσεις.

(γ)  Η ίδια κατάσταση επικρατεί και στη Β. Αφρική. Από τη Λιβύη μεταφέρεται μόλις το 30% του παραγομένου πετρελαίου, λόγω απεργιών, καθώς επίσης προβλημάτων σε θέματα ιδιοκτησίας – ενώ στην Αίγυπτο, στην οποία ευρίσκεται το κανάλι του Σουέζ (πολύ σημαντικό για τη μεταφορά πετρελαίου), «οργιάζει» η βία, μετά την πτώση του καθεστώτος.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Ι: Παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου

Αν και η παραγωγή πετρελαίου λοιπόν εντάθηκε στο παρελθόν τόσο στις Η.Π.Α., όσο και στον Καναδά, έχοντας καλύψει σε κάποιο βαθμό την υφιστάμενη μείωση στη Μέση Ανατολή, είναι πολύ δύσκολο να ανταποκριθεί στις παγκόσμιες ανάγκες, εάν τυχόν υπάρξουν μεγαλύτερα προβλήματα – σαν αποτέλεσμα τυχόν διεύρυνσης του πολέμου, μετά από μία επίθεση στη Συρία.

-

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Τα τελευταία χρόνια, η τιμή του πετρελαίου ακολούθησε μία έντονη ανοδική πορεία – φθάνοντας στην τιμή ρεκόρ των 147 $ ανά βαρέλι, το 2008 (Διάγραμμα ΙΙ).

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΙΙ: Εξέλιξη της τιμής του πετρελαίου

Φυσικά όλοι θυμόμαστε τι συνέβη εκείνη την εποχή – όπου η παγκόσμια οικονομία ήταν αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία της, μετά τη μεγάλη ύφεση του 1929. Δεν είναι λοιπόν καθόλου δύσκολο να υποθέσουμε τι θα μπορούσε να συμβεί σήμερα – εάν η τιμή του πετρελαίου αγγίξει ξανά ή ξεπεράσει το προηγούμενο ρεκόρ της, σαν αποτέλεσμα τυχόν «παρενεργειών» στην περίπτωση ενός πολέμου στη Συρία.

Σε σχέση με τα παραπάνω, είναι σίγουρα σωστό να γνωρίζουμε τους κινδύνους, οι οποίοι θα μπορούσαν να προκύψουν στη Μέση Ανατολή – εξετάζοντας τις ποσότητες πετρελαίου, για τις οποίες είναι «υπεύθυνη» η κάθε χώρα εκεί, καθώς επίσης τους αγωγούς μεταφοράς τόσο του πετρελαίου, όσο και του φυσικού αερίου (πηγή: Spiegel). Ειδικότερα τα εξής:

(α)  Τουρκία: Στην τουρκική πόλη Ceyhan φθάνουν δύο σημαντικοί αγωγοί: Ο αγωγός «Kirkuk-Ceyhan», μέσα από τον οποίο μεταφέρεται πετρέλαιο από το Ιράκ, καθώς επίσης ο αγωγός «Baku-Tblisi-Ceyhan», με πετρέλαιο από το Αζερμπαϊτζάν.

Το πετρέλαιο φορτώνεται σε καράβια στο λιμάνι, το οποίο ευρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Συρίας, σε έναν μικρό κόλπο - από τον οποίο διέρχονται καθημερινά 1,2 εκ. βαρέλια, με προορισμό τη Δύση.

Υπάρχουν φόβοι σχετικά με τον αποκλεισμό του κόλπου, εάν τυχόν ξεσπάσει πόλεμος στη Συρία - κάτι που φυσικά είναι σχεδόν απίθανο, αφού φυλάσσεται τόσο από τουρκικά στρατεύματα, όσο και από αμερικανικά.

(β)  Συρία:  Η παραγωγική δυναμικότητα της χώρας υπολογίζεται στα 380.000 βαρέλια την ημέρα – ποσότητα που καλύπτει μόλις το 0,4% των παγκοσμίων αναγκών. Η ποσότητα αυτή μειώθηκε στα 97.000 βαρέλια, μετά το ξεκίνημα του εμφυλίου πολέμου, αλλά δεν δημιούργησε κανένα πρόβλημα – ενώ η Συρία δεν διαθέτει σημαντικούς δρόμους μεταφοράς πετρελαίου. Θεωρητικά λοιπόν, οι κίνδυνοι εδώ είναι αμελητέοι.

Εν τούτοις οφείλουμε να σημειώσουμε πως η Συρία αποτελεί το ιερό κράτος των Αράβων – γεγονός που σημαίνει ότι, μία επίθεση εναντίον της θα προκαλούσε βίαιες αντιδράσεις, εκ μέρους του αραβικού κόσμου (τρομοκρατικές επιθέσεις, ανταρτοπόλεμο κοκ,).

(γ)  Ιράκ:  Σε περίπτωση πολέμου στη Συρία, θεωρείται ως η πλέον επικίνδυνη εστία πυρκαγιάς ολόκληρης της περιοχής – ενώ πρόκειται για ένα κράτος, το οποίο *ισοπέδωσαν εγκληματικά οι Η.Π.Α., αφενός μεν με στόχο τη λεηλασία του, αφετέρου την στρατηγική τοποθέτηση τους στη Μέση Ανατολή.

Από το Ιράκ διέρχεται ο αγωγός «Kirkuk-Ceyhan» προς την Τουρκία (χάρτης εύφλεκτης περιοχής), η δυναμικότητα του οποίου είναι περί τα 1,6 εκ. βαρέλια πετρέλαιο – αν και η λειτουργία του εμποδίζεται πολύ συχνά από τρομοκρατικές επιθέσεις, με αποτέλεσμα τον Αύγουστο να έχουν διέλθει μέσω αυτού μόλις 110.000 βαρέλια ημερησίως.

ΧΑΡΤΗΣ ΕΥΦΛΕΚΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Εκτός αυτού, το Ιράκ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός του ΟΠΕΚ μετά τη Σαουδική Αραβία, με 3,2 εκ. βαρέλια την ημέρα. Τυχόν διακοπή λοιπόν της τροφοδοσίας του πλανήτη από το Ιράκ θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα, αφού πολύ δύσκολα θα μπορούσε να καλυφθεί. Από εδώ συμπεραίνονται εύκολα οι πραγματικές αιτίες της επιδρομής των Η.Π.Α. – ενός πολέμου που έκανε επί πλέον πάμπλουτες ορισμένες κατασκευαστικές και εξοπλιστικές επιχειρήσεις της υπερδύναμης.

Ολοκληρώνοντας, η «σιιτική» κυβέρνηση του Ιράκ υποστηρίζει τον πρόεδρο της Συρίας. Αντίθετα, η «σουνιτική» αντιπολίτευση υποστηρίζει τους αντιπάλους του – ενώ οι επιθέσεις τρομοκρατίας στη χώρα από την Αλ Κάιντα έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό.

(δ)  Ιράν: Η χώρα είναι με την πλευρά του συριακού καθεστώτος, οπότε θεωρείται πολύ πιθανόν να αντιδράσει στρατιωτικά, σε μία ενδεχόμενη επέμβαση των Η.Π.Α. στην περιοχή – ενώ οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονται, όσον αφορά την κατασκευή πυρηνικών όπλων εκ μέρους της, θα εμποδιστούν.

Ή παραγωγική δυναμικότητα του Ιράν υπολογίζεται στα 3,7 εκ. βαρέλια ημερησίως, εκ των οποίων εξάγονται το ανώτατο 1,8 εκ. βαρέλια. Επειδή όμως η Ευρώπη, καθώς επίσης οι Η.Π.Α. έχουν επιβάλλει περιορισμούς στις εξαγωγές πετρελαίου από τη χώρα, με στόχο να εμποδίσουν το πυρηνικό της πρόγραμμα, η παραγωγή έχει μειωθεί στα 2,65 εκ., βαρέλια ημερησίως – οπότε επηρεάζεται ήδη η παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Επομένως, τυχόν εμπλοκή του στον πόλεμο δεν θα έχει μεγάλες επιπτώσεις.

(ε)  Ισραήλ:  Τόσο η Συρία, όσο και το Ιράν, καθώς επίσης η Hezbollah, έχουν απειλήσει με επίθεση τη χώρα, εάν τυχόν υπάρξει πόλεμος με τις Η.Π.Α. Σε μία τέτοια περίπτωση, το Ισραήλ θα «απαντούσε» – οπότε θα ξεσπούσε ένας τοπικός πόλεμος στην περιοχή, για τους κινδύνους του οποίου υπάρχουν πολλές προειδοποιήσεις.

Φυσικά θα δημιουργούταν πρόβλημα στην εξόρυξη φυσικού αερίου (ανάλυση μας), το οποίο όμως δεν θα ήταν σημαντικό για τον πλανήτη – αν και στα πλαίσια του ενεργειακού πολέμου που μαίνεται (ανάλυση μας), κανένας δεν μπορεί να κάνει ασφαλείς προβλέψεις.

(ζ)  Ο δρόμος του Hormuz (Χάρτης WP): Πρόκειται για τη σημαντικότερη περιοχή διέλευσης πετρελαίου παγκοσμίως – αφού καθημερινά διέρχονται έως και 17 εκ. βαρέλια από το στενό αυτό, το οποίο συνδέει τον περσικό κόλπο, με τον κόλπο του Oman. Στο πιο στενό του σημείο έχει μεν πλάτος 54 χιλ, αλλά οι διελεύσεις των πετρελαιοφόρων γίνονται από «διαδρόμους» πλάτους μόλις 3 χιλ.

Το Ιράν απειλεί συχνά τη διεθνή κοινότητα με το μπλοκάρισμα του θαλασσίου αυτού δρόμου – ενώ το πολεμικό ναυτικό της χώρας θα μπορούσε πολύ εύκολα να το επιτύχει. Εάν τυχόν ξεσπούσε πόλεμος στη Συρία, οι απειλές θα ήταν πολύ πιο σοβαρές – με άμεσο αποτέλεσμα την μη ασφάλιση των πετρελαιοφόρων από τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα οποία τότε θα έπρεπε να διασχίζουν το στενό με δικό τους ρίσκο (κάτι που πολύ δύσκολα θα αποφάσιζαν οι πλοιοκτήτες).

Βέβαια, εάν τυχόν το Ιράν πραγματοποιήσει τις απειλές του, επειδή υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι, καθώς επίσης μεγάλα αποθέματα πετρελαίου σε όλες τις χώρες, θα διαρκούσε αρκετά η έλευση αξεπέραστων προβλημάτων – ενώ η παρουσία ισχυρών αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή, μάλλον θα εμπόδιζε μία τέτοια εξέλιξη. Εν τούτοις, η τιμή του πετρελαίου θα αυξανόταν, βυθίζοντας τον πλανήτη στην ύφεση – η οποία, σε συνδυασμό με την υπερχρέωση της Δύσης, θα ήταν καταστροφική.

analyst