Νέα Τάξη Πραγμάτων: 'Ολοι οι πολιτικοί, λίγο πολύ, είναι ίδιοι. Τι λένε για μας οι ξένοι;

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ριζοσπάστης στα λόγια μόνο

6 Ιουνίου, 2012

Για την Ευρώπη, ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένας επικίνδυνος λαϊκιστής. Για τον Ζίζεκ, η φωνή της λογικής. Στην πραγματικότητα είναι απλά ένας ειλικρινής σοσιολδημοκράτης.



Του Jerome Roos. Η μετάφραση είναι του Βαγγέλη Συμεωνίδη. English original here.

Τις τελευταίες εβδομάδες, τον έχουν αποκαλέσει σέξυ Αλέξη, ανερχόμενο αστέρι της ελληνικής πολιτικής σκηνής, εχθρό της λιτότητας, φλογερό ρήτορα και εύγλωττο, χαρισματικό ηθοποιό, και πρωτοπόρο της ελληνικής οργής – καθώς και αφελή ριζοσπάστη, επικίνδυνο ψεύτη, λαϊκιστή δημαγωγό και εκκεντρικό εξτρεμιστή. Ο τριανταεφτάχρονος ηγέτης του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) βρέθηκε αιφνιδιαστικά στο προσκήνιο και είναι τώρα γνωστός ως ο Έλληνας που προκάλεσε πανικό στις παγκόσμιες αγορές και κάνει την Ευρώπη να τρέμει.

Πριν από δύο μήνες, κανείς έξω από την Ελλάδα δεν είχε ακούσει το όνομα του Τσίπρα ή της περιθωριακής συμμαχίας μαοϊστών, τροτσκιστών, ευρω-κομμουνιστών, σοσιαλοδημοκρατών και πρασίνων της οποίας ηγείται. Αλλά ένα μήνα αφού ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπέρασε το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 6ης Μαϊου και κατετάγη δεύτερος με την υπόσχεση να ανατρέψει το μνημόνιο λιτότητας της τρόικας, ο Τσίπρας είναι ξαφνικά ο πιο περιζήτητος Έλληνας
πολιτικός στα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Όπως αρμόζει στο celebrity status που απροσδόκητα απέκτησε, το νέο αστέρι της Ευρωπαϊκής Αριστεράς σύντομα ξεκίνησε περιοδεία στο Παρίσι και το Βερολίνο, και χθες βρήκε τον εαυτό του να πλαισιώνεται και να υποστηρίζεται από τον Slavoj Zizek – «τον πιο επικίνδυνο φιλόσοφο στη Δύση» – κατά τη διάρκεια δημόσιας ομιλίας του στην Αθήνα. Με την τελευταία δημοσκόπηση πριν από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου να δείχνει το κόμμα του να προηγείται με 6% της Νέας Δημοκρατίας, τα πράγματα φαίνονται να βαίνουν κατ’ ευχήν για την ελληνική επανάσταση. Ή μήπως όχι;

Στην πραγματικότητα, μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ελάχιστα πράγματα θα προσφέρει στην προσπάθεια για επανάσταση στην ελληνική κοινωνία και ακόμα λιγότερο θα απελευθερώσει την Ελλάδα από τα νεοφιλελεύθερα δεσμά της ευρωζώνης. Ενώ η καρδιά του Τσίπρα χτυπάει αναμφίβολα στην αριστερή πλευρά του στήθους του, οι προγραμματικές πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ πιο πολύ θα σταθεροποιήσουν παρά θα ανατρέψουν το απαξιωμένο και δυσλειτουργικό σύστημα που τόσο απεχθάνεται. Πράγματι, παρ’όλη την ευγλωττία του και τις καλές προθέσεις, ο Τσίπρας δεν υπόσχεται τίποτα παραπάνω από ένα ριζοσπαστικό σοσιαλισμό. Ο μόνος λόγος που ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται άκρα Αριστερά είναι γιατί το κέντρο έχει μετακινηθεί έτη φωτός προς τα δεξιά.

Η επανάσταση Τσίπρα θα σώσει τον καπιταλισμό

“Το απερχόμενο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα έχει αποτύχει, πρέπει να ανατραπεί!” δηλώνει ο ΣΥΡΙΖΑ στη λίστα των προγραμματικών δεσμεύσεών του. Υποσχόμενος να καταργήσει το μνημόνιο λιτότητας της τρόικας, να επιβάλλει την άμεση αναστολή όλων των αποπληρωμών του χρέους, και να διαπραγματευτεί μια ριζική μείωση του υπολοίπου ποσού της οφειλής, ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς έχει προκαλέσει ρίγη στις ραχοκοκαλιές του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου, των ευρωπαίων ηγετών, και των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Αλλά ενώ περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους θα βλάψει αναμφίβολα τους πιστωτές και θα απαλλάξει την Ελλάδα από πολλά χρόνια λιτότητας, η ιδέα ότι η ελάφρυνση του χρέους είναι καθεαυτή μια “ριζοσπαστική” αποχώρηση από την οικονομική ορθοδοξία είναι από μόνη της μια ιδεολογική εκτροπή. Ήδη από το Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας πρότεινε την ιδέα μιας «ομαλής ελληνικής χρεοκοπίας», ενώ πρώην οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας που συμμετείχε στην αναδιάρθρωση του χρέους του Μεξικού στη δεκαετία του 1980 περιέγραψε τη λύση που προτείνεται από τον Τσίπρα ως «ορθή» και «κλασική, ορθόδοξη οικονομική ιδέα. ”

Ομοίως, η ιδέα ότι η λιτότητα επηρεάζει αρνητικά τη μείωση του χρέους δεν είναι ακριβώς επαναστατική. Το ΔΝΤ παραδέχθηκε πρόσφατα ακριβώς αυτό όταν κυκλοφόρησε έκθεση που αναφέρει ότι «η δημοσιονομική συστολή είναι συσταλτική, και όχι διασταλτική.” (Σοβαρά;!). Δηλώνοντας ότι τα Ευρωπαϊκά κονδύλια “θα πρέπει να διατεθούν για επενδύσεις και ανάπτυξη», ο Αλέξης Τσίπρας βρίσκει τον εαυτό του να επαναλαμβάνει επακριβώς τα λόγια του πρώην επικεφαλής οικονομολόγου της Παγκόσμιας Τράπεζας και golden boy της Wall Street, Larry Summers.

Οι New York Times ορθώς επισημαίνoυν ότι “τα επιχειρήματα του κ. Τσίπρα δεν είναι τόσο διαφορετικά από κάποιων εκ των ηγετών που συγκεντρώθηκαν στην σύνοδο κορυφής των 8 στο Camp David.” Σε συνέντευξη με την Guardian, ο Τσίπρας εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον Keynes και την επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική του Ομπάμα και της Fed. Και όπως ο εξέχων κενυάτης οικονομολόγος Scitovsky Tibor το έθεσε κάποτε, «η επανάσταση του Keynes ήταν ότι προσπαθούσε να σώσει τον καπιταλισμό.”

Eυρωδεσμά και η Δύναμη των Πιστωτών

Αλλά ίσως το πιο αντιφατικό σημείο του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι η δέσμευσή του να παραμείνει εντός της ευρωζώνης. «Για εμάς,” είπε ο Τσίπρας στην νεοφιλελεύθερη εφημερίδα Καθημερινή, «η έξοδος από το ευρώ δεν αποτελεί επιλογή.” Δεδομένων των εκλογικών προτιμήσεων (85% των Ελλήνων θέλει το ευρώ), η στάση αυτή είναι απολύτως λογική. Ωστόσο, είναι εντελώς ασύμβατη με το δεδηλωμένο στόχο του ΣΥΡΙΖΑ για επιδίωξη ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι γι’ αυτό.

Πρώτα απ ‘όλα, το ευρώ είναι μία από τις κύριες αιτίες της παρούσας κατάστασης στην Ελλάδα. Εάν η Ελλάδα είχε δικό της νόμισμα, όχι μόνο δεν θα είχε ποτέ μια τόσο μεγάλη εισροή ξένων πιστωτικών κονδυλίων, αλλά θα ήταν σε θέση να υποτιμήσει το νόμισμά της για να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της στις ξένες αγορές. Αυτό έκανε η Αργεντινή το 2002. Αλλά δεμένη με τα δεσμά του ευρώ, η Ελλάδα έμεινε χωρίς άλλη πολιτική επιλογή από τη λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση μισθών.

Δεύτερον, τη στιγμή που η Ελλάδα προσχώρησε στη ζώνη του ευρώ, παρέδωσε την αυτονομία της όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, με την έννοια ότι ο καθορισμός των επιτοκίων εξαρτάται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ως ορθόδοξο νομισματικό ίδρυμα, η ΕΚΤ δεν είναι μόνο ιδεολογικά αντίθετη σε επεκτατικές πολιτικές, αλλά και συνταγματικά δεσμευμένη να μην τις ακολουθήσει. Ο Τσίπρας ζήτησε μεν ριζικές μεταρρυθμίσεις της ΕΚΤ, αλλά αυτή η προοπτική παραμένει – τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα – στην καλύτερη περίπτωση μια χίμαιρα.

Τρίτον, η συμμετοχή στην ευρωζώνη έχει αφήσει την Ελλάδα “παγιδευμένη” και υποκείμενη στη διαρθρωτική δύναμη των πιστωτών της. Ο πολιτικό-οικονομολόγος Jonathan Kirsner έχει επισημάνει ότι “η διαρθρωτική δύναμη αναφέρεται όχι μόνο στην καταστρατήγηση των κανόνων του συστήματος» υπέρ των μεγάλων τραπεζών, “αλλά και στην εξάρτηση που καλλιεργείται μέσα από την απλή πράξη της συμμετοχής σε ένα νομισματικό σύστημα”. Όπως έγραψε ο Κώστας Λαπαβίτας στους Financial Times, πριν από δύο εβδομάδες:

«Εάν η Ελλάδα επιμείνει στις τρέχουσες πολιτικές εντός της ευρωζώνης, η οικονομία της θα συρρικνωθεί και θα λιμνάσει. Η χώρα θα γίνει μια φτωχή, γηρασμένη και βαθιά άνιση γωνιά της Ευρώπης, μια νεο-αποικία σε όλα εκτός από το όνομα … Η χρεοκοπία πρέπει να συνοδευτεί από την έξοδο, απελευθερώνοντας την Ελλάδα από την παγίδα της νομισματικής ένωσης … Η έξοδος θα επιτρέψει την άρση της λιτότητας, δίνοντας στην Ελλάδα την ανάπαυλα που χρειάζεται για την αναδιάρθρωση της οικονομίας της.»

Βαθύτερη λιτότητα – και μετά τι
Ωστόσο, ακόμη και αν Τσίπρας ήθελε να μείνει εντός της ευρωζώνης, δεν θα μπορούσε. Η επιμονή Τσίπρα ότι η Ευρώπη δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα να χρεοκοπήσει (από το φόβο της εξάπλωσης της κρίσης στην Ισπανία) είναι μια καλή μπλόφα, αλλά δεν υπάρχει απολύτως καμία εγγύηση ότι θα δουλέψει. Πράγματι, ποιες είναι οι πιθανότητες ότι οι Γερμανοί – που έχουν ήδη εξοργιστεί για τη εκροή χρημάτων προς το “απύθμενο σουβλάκι» – θα συνεχίσει να ξελασπώνει μια αριστερή κυβέρνηση που διακηρύσσει βροντερά ότι δεν θα αποπληρώσει τα δάνεια;

Σκεφτείτε το εξής (πολύ ρεαλιστικό) σενάριο: ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις εκλογές, σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού με τις αντι-μνημονιακές δυνάμεις και σταματά τις αποπληρωμές του χρέους. Θα είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ΕΕ και το ΔΝΤ θα μπλοκάρουν την επόμενη δόση του δανείου. Δεδομένου ότι η χώρα έχει ακόμα 2,4% πρωτογενές έλλειμμα και θα είναι εντελώς αποκομμένη από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να επιβάλει ακόμη μεγαλύτερες περικοπές από αυτές που απαιτούνται σήμερα βάσει του μνημονίου λιτότητας.
Ταυτόχρονα, το μορατόριουμ για την αποπληρωμή του χρέους και η παύση της βοήθειας της ΕΚΤ στις ελληνικές τράπεζες θα προκαλέσουν κατάρρευση στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό τομέα. Σε αυτό το σημείο, ο ΣΥΡΙΖΑ θα αναγκαστεί να επιλέξει: είτε θα επιτρέψει ολόκληρο τον τραπεζικό κλάδο να καταρρεύσει, κυριολεκτικά καταστρέφοντας τις οικονομίες εκατομμυρίων Ελλήνων, ή θα εθνικοποιήσει τις τράπεζες, όπως υπόσχεται να κάνει στο προεκλογικό πρόγραμμά του. Αν επιλέξει το δεύτερο, θα χρειαστεί να τυπώσει χρήματα για να μπορέσει να συγκεντρώσει τα απαιτούμενα κεφάλαια.

Για να είναι σε θέση να τυπώσει χρήμα, η Ελλάδα θα πρέπει να επαναφέρει τη δραχμή. Η αξία της θα υποτιμηθεί αμέσως σε σχέση με το ευρώ, οπότε η κυβέρνηση θα πρέπει να επιβάλλει ελέγχους κεφαλαίων και όρια αναλήψεων για να αποφευχθεί ο πανικός στις τράπεζες. Ότι ακριβώς έκανε η Αργεντινή το 2002 με το περίφημο «corralito». Η κίνηση προκάλεσε χάος. Ο λαός επιτέθηκε στις τράπεζες και το Προεδρικό Μέγαρο. Όταν αυτό συμβεί στην Ελλάδα, πού θα βρίσκεται ο Τσίπρας; Καθώς οι δικοί του ψηφοφόροι θα στρέφονται εναντίον των δικών του τραπεζών και των δικών του υπουργείων, αυτός με ποιανού το μέρος θα σταθεί;

Τα όρια της κοινοβουλευτικής οδού

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξης Τσίπρας είναι ειλικρινής στο ενδιαφέρον του για τον ελληνικό λαό και ότι, αν μπορούσε, ο ΣΥΡΙΖΑ θα λύτρωνε εκατομμύρια Ελλήνων από την ανέχεια και την κατάθλιψη. Έχοντας δημιουργηθεί ως οργανωτική πλατφόρμα για την ελληνική αντιπροσωπεία στις διαδηλώσεις εναντίον της παγκοσμιοποίησης στη Γένοβα το 2001, δεν υπάρχει επίσης καμία αμφιβολία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει παγκόσμια αντίληψη, είναι φιλικός προς τα κοινωνικά κινήματα, και παραμένει μακράν το πιο λαϊκό κόμμα βάσης στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο για την London Review of Books, και ξανά σε δημόσια διάλεξη στην Αθήνα, ο Slavoj Zizek έρανε με επαίνους τον Τσίπρα. Η φωνή του ΣΥΡΙΖΑ, γράφει, «δεν είναι η φωνή της ακροαριστερής «τρέλας», αλλά της λογικής που αντιδρά ενάντια στην τρέλα της ιδεολογίας της αγοράς.” Επιπλέον, ο Zizek τονίζει με ελπίδα πως “με την ετοιμότητά τους να αναλάβουν την διακυβέρνηση έχουν κατανικήσει την φοβία της Αριστεράς για την κατάληψη της Εξουσίας, έχουν το θάρρος να ξεκαθαρίσουν το χάος που δημιουργήθηκε από άλλους “.

Ωστόσο, το ρεαλιστικό σενάριο που σκιαγραφήθηκε παραπάνω καταδεικνύει τα όρια του δρόμου της εξουσίας. Όπως ο Λεωνίδας Οικονομάκης τόνισε πρόσφατα σε ένα σημαντικό άρθρο στο ROAR, o Τσίπρας κινδυνεύει να γίνει μια ελληνική εκδοχή του Kirchner της Αργεντινής – ένας λαϊκιστής σοσιαλδημοκράτης με ριζοσπαστική ρητορία που θα του επιτρέψει να καβαλήσει ένα κύμα λαϊκής αναταραχής, που τελικά θα επιτύχει κάποια βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αλλά ταυτόχρονα θα παροπλήσει τα λαικά κινήματα επιτρέποντας στο σύστημα να αναπαραχθεί. Όπως συνόψισε ο Benjamin Dangl, “ο Kirchner μοίραζε ψίχουλα, όταν αυτό που πολλοί απαιτούσαν ήταν επανάσταση.”

Δεν είναι τυχαίο ότι οι επαναστάτες της Tahrir και της Chiapas μποϊκοτάρουν δημόσια τις επικείμενες εκλογές στην Αίγυπτο και το Μεξικό. Νωρίτερα σήμερα, ο EZLN ανάφερε απλά: «Δεν ψηφίζω, οργανώνομαι από την βάση”. Χθες, δημοσιεύσαμε ένα κομμάτι από τους συντρόφους μας στο Κάιρο, που γράφουν ότι «Αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε την επιλογή του«μικρότερου κακού» όταν αυτά τα κακά μεταμφιέζονται σε ίσο μέτρο για το ίδιο καθεστώς. Πιστεύουμε ότι υπάρχει μια άλλη επιλογή. ”

Όσοι κάνουν μισές επαναστάσεις…

Παρίσι. 29 Μαΐου 1968. Αντιμέτωποι με μια εντυπωσιακή λαϊκή εξέγερση και τη μεγαλύτερη απεργία στην παγκόσμια ιστορία, ένας ηθικά ηττημένος Charles De Gaulle, με την πεποίθηση ότι η επανάσταση είναι κοντά, εγκαταλείπει το Μέγαρο των Ηλυσίων με ελικόπτερο και φεύγει για τη Γερμανία. Εκεί, ο στρατηγός Ζακ Massu τον πείθει να επιστρέψει, και ο De Gaulle κάνει μια ύστατη προσπάθεια να σώσει την κατάσταση: καλεί τη χώρα σε εκλογές. Νιώθοντας κοντά στην εξουσία, το Κομμουνιστικό Κόμμα συμφωνεί. Τα υπόλοιπα, όπως λένε, είναι ιστορία.
Το επαναστατικό συναίσθημα στους δρόμους υποχώρησε. Με τα κόμματα να συγκεντρώνονται στις προεκλογικές εκστρατείες τους, οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στις δουλειές τους. Στις 16 Ιουνίου, η αστυνομία ανακατέλαβε τη Σορβόννη. Ένα κομμάτι γκράφιτι παρέμεινε σε έναν τοίχο στο Καρτιέ Λατέν: ” Ceux qui font les révolutions à moitié ne font que se creuser un tombeau.” Όσοι κάνουν μισές επαναστάσεις, σκάβουν τον ίδιο τους το λάκο. Μια εβδομάδα αργότερα, ο De Gaulle κέρδισε τις εκλογές. Η μεγαλύτερη εκλογική νίκη στη γαλλική ιστορία.

Αθήνα. 25η του Μάη 2011. Εκατοντάδες χιλιάδες καταλαμβάνουν την πλατεία Συντάγματος και στήνουν τους δικούς τους αυτόνομους πολιτικούς χώρους σε όλη τη χώρα. Με βάση τις ίδιες αρχές της άμεσης δημοκρατίας που ενέπνευσαν τους γάλλους επαναστάτες του ’68 (όπως αποτυπώθηκαν στις ελευθεριακές σοσιαλιστικές ιδέες του Ελληνο-Γάλλου φιλόσοφου Κορνήλιου Καστοριάδη), οι απλοί Έλληνες γνώρισαν μια ριζικά διαφορετική μορφή κοινωνικής οργάνωσης. Εκατομμύρια άνθρωποι αντικρύζουν μια στιγμή Ουτοπίας.

Ένα χρόνο αργότερα, πλησιάζουμε στις εκλογές. Το επαναστατικό συναίσθημα στους δρόμους έχει υποχωρήσει. Με τα κόμματα να συγκεντρώνονται στις προεκλογικές εκστρατείες τους, οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στις δουλειές τους. Στις 15 Μαΐου, η αστυνομία ανακατέλαβε την πλατεία Συντάγματος όταν μια ομάδα ακτιβιστών προσπάθησε να στήσει τις σκηνές τους. Κάτω από μια γέφυρα στα περίχωρα της Αθήνας, ένα κομμάτι γκράφιτι παραμένει: δύο ενωμένα χέρια τεντώνονται απεγνωσμένα προς ένα φλεγόμενο ευρώ. Ένας πλανόδιος πωλητής περνάει από μπροστά. Η ηχώ του παρελθόντος ψιθυρίζει στο βάθος. Όσοι κάνουν μισές επαναστάσεις …

roarmag